آذربایجان تورکجه سی Azərbaycan Türkcəsi

آموزش روخوانی و روانخوانی تورکی -تورکجه اوخو،یاز

doga-دوغا

+0 به یه ن

 

روز دوغا

 

چنانکه می دانید در زبان تورکی کلمه مرکب ( سیزده بدر) معنی و مفهومی ندارد و اگر ترجمه شود (  اون اوچ – قاپو یا  ) گفته  می شود . که برای هیچ تورک زبانی مفهوم نیست . و نه تنها عدد سیزده(13) نحس بحساب نمی آید بلکه عدد3 که ( اوچ)و عدد 13 (اون اوچ) گفته می شود ازریشه ی  اوچuç اوج گرفتن و پرواز کردن بوده و محترم شمرده می شود .  

اما در میان مردم آذربایجان همانطور که چهارهفته مانده به بایرام (عید)از هرهفت روز یک روز با نام  چرشمبه ها ی( آتش و خاک و باد و آب) نام گذاری گردیده و جشن گرفته می شود . دو هفته بعد از بایرام (عید) نیزجش ها ادامه می یابد. و روز ششم یعنی انتهای هفته ی اول با نام ( اومود)امیدکه امروزه در کمتر جایی جش گرفته می شود.و همچنین  روز سیزدهم که انتهای هفته دوم پس از بایرام(عید) هست با نام  (دوغا) نام گذاری گردیده  که هنوزجشن و مراسم آن پا برجاست .

و مردم در آن روز با همراه خانواده و بستگان به صحرا می روند. و در کنار مزارع به شادی می پردازند

پختن آش دوغا - آش دوغ گره زدن سبزه به همراه بایاتی خانی هنوز هم در بین مردم تورک جایگاه خود را حفظ کرده است.

 

 یادون دا ساخلا بو گونو

تانریا سویله سوزونو

آچیل بختیم ماچبل بختیم

یئدی کرن وور  دوگونو

یادت نگه دار این روز را – به خالق بگو حرفت را – باز شو بخت من ، بخت دروغین من-هفت مرتبه گره بزن

دوغا آشی دوغا گونو

ایکی  کئچن یئدی گونو

یئدی یئره  دوگونله لرم

باخدیم آچیلسین دئیه رم

آش دوغا روز دوغا-دو هفته گذشته- هفت جا گره می زنم – باز شدن بختم را می خواهم


و در هنگام ریختن نمک در آش دوغا نیت می کنند . تا سال دیگر سلامت و در امان خدا باشند

روز دوغا دربین مردم فارس زبان  ایران با نام (سیزده بدر) که کلمه ای مرکب از( سیزده+ به +در) معروف شده و بعضی آن روز و عدد 13 را نحس می پندارند. اما تا کنون هیچ سندی از  نحسی روز و عدد  سیزده  ارائه نشده است

http://azerbaijani.arzublog.com/uploads/azerbaijani/dogaas.jpg

دوغا آشی در زبان  تورکی (آیران آشی-ائران آشی) نیز نامیده می شود و در آذربایجان خیلی مورد علاقه هست.

در بیشتر جاهای آذربایجان بدلیل پخته شدن در روز دوغا با نام (دوغا آشی ) معروف است . 

رفتن در طبیعت و نزدیکی با گل و سبزه و درخت باعث توجه به کشتزار و درختان و گل و گیاه و همچنین باعث  روحیه ی شاد در افراد می شود . به همین مناسبت بعضی ملت ها این روز را با نام روز دوغا روز طبیعت می شناسند

C.Aydin



ABCD dəyiş

آسان اوخوماق یوللاری

+0 به یه ن

آسان اوخوماق یوللاری

۱- اینترنت ده آختاریش بؤلومون‌ده تورکجه سؤزلری یازیب آختارین آسانلیقلا تورک دیل‌لی سایتلارا وئبلاگ لارا ال تاپا بیلرسینیز

(((اوخومالی،یازیلار،تورکی،آتالار،آناباجیلار،قارداشلار ،آنادیلی،آذربایجان دیلی  و دیگر تورکجه سؤزلر)))

۲- قازئت لر، چاپ اولوب یاییلان یازیلار   و کیتابلاری ساتیجیلاردان آلیب یا پی دی اف(pdf) شکیل‌ده اینترنت‌دن آلا بیلرسینیز

۳- جیب تلفونو )اس ام اس( و یا ایمیل لرینیزی آنا دیلی آذربایجان تورکجه‌سین‌ده یازیب و آلا بیلرسینیز

۴- تلویزیون لاردا یازیلار سیزه چوخ یاردیمجی اولار اورمیه نین آذربایجان تی وی سی،  تبریز ین سهند تی وی سی، اردبیل ین  ساوالان تی وی سی  و زنگان ین ایشراق تی وی لرینه باش وورابیلرسینیز

http://azerbaijani.arzublog.com/uploads/azerbaijani/gundalik_a.jpg


ABCD dəyiş

سیزین جانیزا دا یاپیشار

+0 به یه ن


http://azerbaijani.arzublog.com/uploads/azerbaijani/yapisan3.jpg


سیزین جانیزا دا یاپیشار

سیز آسان‌لیقلا بونلاری جانینیزا یاپیش‌دیرا بیلرسینیز.


آداملارین جانی ماقنیت دییر هامی  اینسانلار بیله یارادیلمیش‌دیر

اونلار تکجه یولونو بیلیر


سیز ده آسان‌لیقلا یاپیشدیرا بیلرسینیز


۱ - درینیزین توک‌سوز اولماغی گرکدیر(اوشاقلار ین جان دری‌سی توک‌سوز اولدوغونا آسانلیقلا یاپیشیر)

۲ -درینیزین یاغ‌سیز اولماغی و یا بیر نم لی پارچا ایله دری اوستونو تمیزله‌مک گرک‌دیر (دری طبیعی یاغ‌لیدیر، دری‌سی قورو اولانا تمیزله‌مه لازیم دئییل.)

۳ - ایستدیینیز شئیی نم‌لی پارچا ایله سیلین یا اونا هوخورون (سطحین‌ده یاپیشقانلیق گؤجو آرتار)



ایندی سیز ایستدینیز شئیی جانینیزا یاپیش‌دیرا بیلرسینیز



http://azerbaijani.arzublog.com/uploads/azerbaijani/yapisarlar.jpg



ABCD dəyiş

سودsüd

+0 به یه ن
http://azerbaijani.arzublog.com/uploads/azerbaijani/sut.1.jpg
یئمه لی لر 4 بولومه بولونور



 یئمه لی لر آراسیندا اَن دوغروسو (یعنی ویتامین و انرژی باخیمیندان )
او یئمه لی کامیل ساییلار کی بو 4 بولومنن اوندا اولسون

دونیا یئمک بیلن لری آراسیندا بیزیم (چوربا,شوربا ) پیتی یانیندا تره وز و دوغ اولاندا
اَن یاخشی و اَن ویتامین لی و انرژیلی یئمک ساییلیر 

یاشیللار( گویرتی -میوه ) 
تره وز ,میوه لر,و هر بیر گویرتیلر




قیرمیزیلار( اَت )
بالیق ,تویوق , مال داوار, وبوتون یئمه لی اتلر



 نوخودیلار (دانه لر و ایچلری)

نوخود ,لپه لر ,لوبیا ,ماش ,مرجی,  فیندیق,فیسدیق,قوزایچی ,بادام ,وبیر چوخ دانه لر و  ایچلری




آغارتیلار
سود و سوددن اَله گه لن هر بیر یئمه لی

سود دن اله گه لن لر

1- پنیر
2- قاتیق (یوغورت)
3- سوزمه
4- کره
5- خاما
6- قایماق
7- شور
8- لور
9 - آغوز
10- دوغ (ائیران - آیران )




 http://azerbaijani.arzublog.com/uploads/azerbaijani/yemali_gurupu.jpg

آرتیق بیلیم ایسترسینیز بوردان آلابیلرسینیز





 


ABCD dəyiş

هفت سین ،یئدی سین

+0 به یه ن

 

 آنالار بایرام سوفره سینده قرآن ،گوزگو  و بیشیردیکلری

شیرینی وبویادیقلاری یومورتالار نقل و ناباتلا اوشاقلاری

 سئویندیریلر.

من اوشاقلیقدا ائشیتمیشدیم ایل تحویل اولاندا

بالیق آتلانار ساعاتلار اونا باخاردیم.

.......................................................

هفت شین، هفت سین _  یئدی سین

امروزه در آذربایجان سر سفره تحویل (قرآن مجید  ,ماهی ،سبزه

،تخم مرغ ،اسکناس،نان،شیرینی،آب،آینه ،آجیل وشمع ..میگذارند.

ونام تورکی آنها(قرآن مجید، بالیق ،گویرتی، یومورتا،پول ،

چورک (بوغدا)،،سو ،گوزگو،قارشیق و شام... با حروف( سین)ویا (شین)

 ارتباطی ندارد .در قدیم شناخت مردم عمدتا بیسواد ،از حرف سین

 ویا شین امروزی غیرممکن بوده ودر ضمن درنوشته های کهن

حروفات ، معمولا با مصوتها به همراه نوشته می شدند .مانند(سو،شا..)

 و نام سین وشین نامگذاری اعراب برای حروف عربی بوده

که پس از اسلام این خط در آسیا گسترش پیدا کرده است .

تعدادی از نام های حروفات عربی :

(الف ،با ... جیم ....کاف ...عین ...سین ،شین ... لام ...نون) 

همچنین نام ( سیروسرکه وسمنووسکه وسیب وسوماق وسبزی)

هفت سین مورد بحث بعضی انگلیسی وعربی وتورکی است.

 بیری سین ایکیسین ....(یئدی سین)

 در زبان تورکی، به معنای (هفت تاش )که آب ،آینه ، نان ،

 سبزی ،ماهی ، تخم مرغ و شمع میباشد .

 وهم اکنون نیز در سفره های مردم ایران و دیگر ملتهایی

 که آمدن بهار را جشن میگیرند ، دیده میشود .

تخم مرغ  شکستن  از بازی های شیرین مرسوم در

آذربایجان است . که با  تخم مرغهای رنگی پخته وخام

بازی میشود

 



ABCD dəyiş

تکمچی

+0 به یه ن

       

بایرام آیندا تکمچیلر بو قوشمالاری اوخولار

(در ماه عید تکمچی ها این اشعار را میخوانند)

بیزیم یئرده یومورتانی یویارلار (در سرزمین ما تخم مرغ را می شویند)

انو دونوب یئدی رنگه بویارلار(بعدش به هفت رنگ ،رنگش میکنند)

یئدی سینده تحویل اوسته قویارلار(هرهفت تاراسرسفره تحویل میگذارند

سیزین بوتازه بایرا موز موبارک (این عید نو شما مبارک )

آیئز، ایلیز، هفتز، گونوز موبارک(ماه ،سال ،هفته،روز های شما مبارک)